Analysis of the impact of the european emissions trading system on corporate performance

Abstract

Η μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος έχει πλέον συνδεθεί με τις ανθρωπογενείς εκπομπές ρύπων οι οποίες οδηγούν στην ένταση φυσικών φαινομένων, όπως το φαινόμενο του θερμοκηπίου, το οποίο αποτελεί την κύρια αιτία για την αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη μας και ένα από τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά προβλήματα. Το πιο κοινό αέριο του θερμοκηπίου είναι το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) το οποίο κυριαρχεί στις παγκόσμιες εκπομπές και προέρχεται από την καύση ορυκτών καυσίμων. Η ενεργειακή βιομηχανία αποτελεί την κυριότερη πηγή εκπομπών CO2. Η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη οδηγεί σε μια συνεχόμενη αύξηση της ζήτησης για ενέργεια και κατ’ επέκταση του συνολικού παγκόσμιου ενεργειακού εφοδιασμού που κυρίως βασίζεται σε ορυκτά καύσιμα. Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι καταστροφικές για τον κόσμο και ήδη έχουν δημιουργήσει δυσμενείς συνθήκες σε πολλές περιοχές του πλανήτη μας καθώς επίσης και σε θέματα της παγκόσμιας οικονομίας . Υπό αυτό το πρίσμα η κλιματική αλλαγή είναι ένα θέμα που αφορά στην παγκόσμια κοινότητα, κάνοντας επιτακτική την ανάγκη διαμόρφωσης διεθνών μέτρων. Η Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος, καθώς και το πρωτόκολλο του Κιότο που ακολούθησε αποτελούν τις κυρίαρχες συντονισμένες προσπάθειες με την συμμετοχή των περισσοτέρων χωρών παγκοσμίως, για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών. Μέσα σε αυτό το διεθνές πλαίσιο θέτονται στόχοι και δεσμεύσεις για την μείωση εκπομπών μέσω τριών ευέλικτων μηχανισμών. Ο βασικότερος από αυτούς είναι το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ) προκειμένου να μειωθούν με οικονομικά αποδοτικό τρόπο οι εκπομπές CO2 μεταξύ των κρατών –μελών. Το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας ξεκίνησε την 1η Ιανουαρίου 2005 και η πρώτη φάση του ολοκληρώθηκε το 2007, η δεύτερη αφορά στην περίοδο 2008-2012 ενώ τρίτη φάση αφορά στα έτη 2013-2020. Το ΣΕΔΕ της ΕΕ αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα συστήματα εμπορίας ρύπων παγκοσμίως. Σύμφωνα με το σύστημα, μια βιομηχανικά ανεπτυγμένη χώρα που έχει μειώσει της εκπομπές της πέρα των αρχικών στόχων που προβλέπει το πρωτόκολλο, μπορεί να «πουλήσει» τα δικαιώματα που αντιστοιχούν σε αυτήν τη μείωση σε άλλη χώρα που αντιμετωπίζει δυσκολίες στο να πετύχει το στόχο της. Οι στόχοι αυτοί μεταφράζονται σε συγκεκριμένο όριο εκπομπών (CAP) για κάθε χώρα και κατ’ επέκταση για κάθε επιχείρηση το οποίο διατίθεται ή πωλείται στις επιχειρήσεις υπό μορφή δικαιωμάτων εκπομπών που αντιπροσωπεύουν το δικαίωμα να εκπεμφθεί ή να απαλλαχθεί μια ποσότητα ενός συγκεκριμένου ρύπου. Τα όρια αυτά τίθενται σε εθνικό επίπεδο μέσω των Εθνικών Σχεδίων Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών –ΕΣΚΔΕ (National Allocation Plans, NAPs). Η δημοπρασία (Auctioning) είναι η μέθοδος προεπιλογής των δικαιωμάτων μέσα στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να αγοράσουν ένα αυξημένο ποσοστό δικαιωμάτων μέσω των δημοπρασιών, ενώ αποτελεί τη διαφανέστερη μέθοδο κατανομής και βάζει στην πράξη την αρχή: «ο μολύνων πληρώνει». Το σύστημα διανύει σήμερα την τρίτη φάση εφαρμογής του (2013-2020), ενώ συμπληρώνονται δέκα χρόνια από την αρχή λειτουργίας του. Μέσα σε αυτά τα χρόνια η ακαδημαϊκή κοινότητα έχει ασχοληθεί εκτενώς, τόσο με την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του, όσο και στην εξέλιξη και ανάπτυξη κάθε πτυχής του. Η παρούσα εργασία πριν επικεντρωθεί στο βασικό αντικείμενό της, αναδεικνύει κάποια από τα σημαντικότερα θέματα που έχουν απασχολήσει τους μελετητές στην πορεία της εφαρμογής του συστήματος, ενώ επικεντρώνεται σε ζητήματα που αφορούν κυρίως την ενεργειακή βιομηχανία. Η μοντελοποίηση αυτών των θεμάτων και η σύνθεση των διαφορετικών χαρακτηριστικών, προκειμένου να ερευνηθούν και αξιολογηθούν, είναι μια δύσκολη υπόθεση, λόγω της μεγάλης πολυπλοκότητας τους και παίζει καθοριστικό ρόλο στην αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητας τους. Οι ερευνητές στην προσπάθεια τους αυτή, μεταξύ των βασικών δυσκολιών που αντιμετωπίζουν, λόγω της φύσης αυτών των προβλημάτων, είναι το πώς θα απομονωθεί και θα ερμηνευτεί η επίδραση του συστήματος σε τομείς όπως η βιομηχανία, οι επενδύσεις και η τιμολόγηση, από άλλους κυρίαρχους παράγοντες όπως η οικονομική κρίση. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η ανάλυση της επίδρασής του ΣΕΔΕ στις επιδόσεις των επιχειρήσεων της ενεργειακής βιομηχανίας. Χρησιμοποιείται ένα δείγμα 986 επιχειρήσεων 11 ευρωπαϊκών χωρών για μια χρονική περίοδο οκτώ ετών από το 2006 έως και το 2013. Η ανάλυση χωρίζεται σε δυο στάδια. Το πρώτο στάδιο της ανάλυσης αφορά στην εκτίμηση των χρηματοοικονομικών επιδόσεων (πολυκριτήρια αξιολόγηση) των επιχειρήσεων, μέσω της περιβάλλουσας ανάλυσης δεδομένων DEA, της οποίας η φιλοσοφία αναπτύσσεται αναλυτικά στο κείμενο. Από αυτήν την εφαρμογή προκύπτουν τα βάρη των δεικτών για τέσσερα διαφορετικά σενάρια συγκριτικής αξιολόγησης (σημεία αναφοράς) καθώς και οι αντίστοιχες επιδόσεις των επιχειρήσεων με βάση τις σταθμίσεις αυτές. Τα αποτελέσματα αυτά εκφράζονται κατά γενικό μέσο όρο, συνολικά αλλά και ως προς την χώρα, το έτος και τον βιομηχανικό κλάδο. Στο δεύτερο στάδιο ακολουθεί η επεξηγηματική ανάλυση παλινδρόμησης (οικονομετρική ανάλυση), όπου αναπτυχθήκαν μοντέλα παλινδρόμησης, προκειμένου να οριστεί η σχέση μεταξύ των επιδόσεων αυτών και μεταβλητών που σχετίζονται με το ΣΕΔΕ. Από τα μοντέλα αυτά προκύπτουν εκτιμήσεις για την επίδραση των μεταβλητών στις επιδώσεις των επιχειρήσεων του δείγματος της ανάλυσης ως προς τα τέσσερα σενάρια αξιολόγησης.